Дзесты Куыдзæг 

ХЪАМБЕРДИАТЫ МЫСОСТ  

Хъæздыг, фæлæ донцух мæрыл цы хор байтыдæуыд, уый æвзартæ фæскъæвда куыд ныггуыпп ласынц, афтæ ныггуыпп ласта Стыр Октябры революцийы фæстæ ссæдзæм азты советон ирон литературæйы æрыгон фæлтæр. Дзæвгар уыдысты уыцы фæсивæд: Фæрнион, Дæбе, Цыппу, Геор, Хъазыбег, Тазе, Хадзыбатыр, Тæтæри, Хадо, Давид æмæ ноджы бирæтæ. Æмæ уыдонæн се ’ппæты астæу бирæ цæмæйдæрты бæрæг дардта Хъамбердиаты Бимболаты фырт Мысост. Кæй ранымадтам, уыцы фысджытæй алчидæр зыдта уырыссаг æвзаг, фæлæ Хетæгкаты Къостайæ фæстæмæ — мадæлон æвзагыл дæр æмæ уырыссаг æвзагыл дæр Хъамбердиаты Мысосты хуызæн уацмыстæ ничи фыста. 

— Мысост йæ сабийы бонты базыдта уырыссаг æвзаг æмæ уырыссаг литературæ. Дыууæ æвзагыл дæр ын цы аив уацмыстæ рацыд, уыдон нæ советон литературæйы цы бынат ахсынц, уый зонынц чиныгкæсджытæ. Æз ам зæгъынмæ хъавын æрмæст дыууæ ныхасы, Мысостимæ-иу кæм фембæлдтæн, уыдæтты тыххæй. Газеттæ «Рæстдзинад» æмæ «Æвзонг тых»-ы руаджы Мысосты ном дардыл айхъуыст Ирыстоны. Уый уыд ссæдзæм азты. Арæх æмбæлдыстæм кæрæдзийыл, фæлæ ирддæрæй лæууы мæ зæрдыл, 1927 азы Мæскуыйы куыд фембæлдыстæм, уый. Æз ахуыр кодтон журналистты институты, Мысост та — аивæдты рабфачы. Иуахæмы йыл фембæлдтæн Мясницкийы уынджы (Ныр Кировы уынг). Мысост уыд дзыхъхъынног костюмы æмæ мын аппæлыд, Мæскуыйы журналтæ йын цы уацмыстæ ныммыхуыр кодтой, уыцы гонорарæй сæ кæй балхæдта, уый. Радзырдта мын, фæскомцæдисы чырæн æй секретарæй кæй сæвзæрстой, стæй йемæ чи ахуыр кæны иу ахæм лæппуимæ кæй фæхыл, æмæ кæрæдзийы кæй аууæрстой, уыдæттæ.  

— Æмæ уагæры уæ хылы сæр цæуыл уыд? — афарстон æй æз.  

— Йæ фындз æгæр нысхъæл кодта æмæ уымæн,— загъта Мысост уырыссагау æмæ ма йæм бафтыдта иронау. — æмæ йæм дзы æз дæр балæвæрдтон. Куыд мын радзырдта, афтæмæй, кæимæ фæхыл, уыцы лæппу дæр поэт уыди. Йæхи афтæ дардта, цыма зæххон адæймаг нæ уыд, фæлæ уæларвæй æрхаугæ, сæрыстыр, йе ’мбæлттæм касти уæлейæ дæлæмæ, домдта, иннæты ’хсæн ын уæлдай кад æмæ цыт куыд уыдаид, афтæ. Уыдæттæ йын Мысост нæ барста, æмæ афтæмæй фæхыл сты. 1930 азы Мысост сыздæхт Дзæуджыхъæумæ æмæ кусын райдыдта газет «Власть труда»-йы редакцийы. Уыцы азы фæззæджы уыд Цæгат æмæ Хуссар Иры фысджыты фыццаг иумæйаг съезд Цхинвалы. Уырдæм делегат уыд Мысост дæр. Цхинвалмæ дзæбæх ныххæццæ стæм. Уæвгæ, фæндаг, ныртæккæ куыд у, афтæ æнцон нæ уыд: Дзæуджыхъæуæй Калакмæ — автобусы, Калакæй Гурмæ — поезды, Гурæй Цхинвалмæ та — машинæйы кæнæ файтоны. Мысост, æвæццæгæн, æгæр бафæлмæцыд уыцы дард фæндагыл æмæ йыл фæзынд йæ низ. Делегаттыл айхъуыст: Мысост фæрынчын æмæ йæ аластой рынчындонмæ. Дыккаг бон, съезды докладты фæдыл прениты ныхас куы цыд, уыцы рæстæджы, президиумы чи бадт, уыдонæй чидæр æвиппайды фестад æмæ нымдзæгъд кодта. Уалынмæ нымдзæгъд кодтой залы уæвджытæ се ’ппæт дæр. Делегаттæ цин кодтой, Мысост залмæ кæй æрбацыд, ууыл, Мысост йæхæдæг та афтæ фенхъæлдта, прениты чи ныхас кодта, ахæмæн æмдзæгъд кæнынц, æмæ йæхæдæг дæр райдыдта æмдзæгъд кæнын. Раст нæм цыма хур æрбакаст, афтæ фестæм не ’ппæт дæр Мысосты æрбацыдæй. Съезды фæстæ Цæгат Ирыстоны фысджыты разамонæг Косирати Сæрмæт тыхтæй-амæлттæй ссардта балцæг санаторимæ, æмæ Мысост ацыд уырдæм. Уым фæдзæбæхдæр æмæ кусын райдыдта. 1931 азы кæронмæ та фæтарфдæр, æмæ йын тæрсын байдыдтам. Иуахæмы йæм бацыдтæн сæ хæдзармæ. Уæды онг ын нæма зыдтон йæ фыд Бимболаты.  

— Бахатыр кæ... Дæхи мын куы бацамонис... — æфсæрмыгæнгæ загъта Бимболат. — Мæхи йын куы бацамыдтон, уæд бауад мидæмæ æмæ уайтагъд фездæхт фæстæмæ. — Мидæмæ! Мидæмæ! Дæ хорзæхæй!— зæгъгæ, мын ацамыдта дуармæ. Мысосты баййæфтон хуыссæны. Æнауи дæр къæсхуыр уыд, ныр бынтондæр смæллæг, ныффæлурс. Цыма уыдæттæ нæ бафиппайдтон æмæ искуы парчы ныхас кæнæм, ахæм хуызы райдыдтон нæ балцы хабæрттæ, Цхинвалы йыл чызджытæ куыд æмбырдтæ кодтой, уыдæттæ æмæ Мысост бахъæлдзæг, худынмæ дæр фæцис. Йæ худынмæ ма Бимболат дæр æрбакаст дуары зыхъхъырæй.  

— Де ’мдзæвгæты æмбырдгонд «Цин» дæр а дыууæ боны цæттæ уыдзæн,— ын куы загътон, уæд бахудт йæ мидбылты. Уатæй куы рацыдтæн, уæд мæ Бимболат фæурæдта æмæ мæм хатыр курæгау бахатыд: — Дæ хорзæхæй, кæд дын амал ис, уæд нæ-иу арæхдæр абæрæг кæн. Куыд мын радзырдта, афтæмæй, рынчынфæрсæг чи цæуы, уыдонæй иуæй-иутæ тæригъæдгæнæг скæнынц сæхи: «мæгуыр дæ бон», «цыхуызæн сдæ!» æмæ æндæр ахæм зæрдæмæгуыргæнæн ныхæстæ, æмæ уый зындæр у рынчынæн... Мысосты фыццаг чиныг «Цин»-ы тыххæй типографийы кусджытæ тынг бацархайдтой, цæмæй тагъддæр рацæуа, æмæ сын уый æнтысгæ дæр бакодта. Уыдон æмæ Мысосты хæлæртты руаджы чиныг «Цин», Косирати Сæрмæты ном кæмæй ссардта, уый ма Мысост федта йæхи цæстæй. Фæлæ йæ цард бирæ нал ахаста, фæцис 1931 азы 5-æм декабры. 

Источник: http://reftrend.ru/545905.html