31 октября 2014 года во Владикавказе состоялся очередной VIII-й съезд осетинского народа. На съезде присутствовали около 600 делегатов и многочисленные гости, включая высшее руководство и председателей парламентов Северной и Южной частей Осетии, а также большое представительство духовенства.
Приехали руководители и представители многочисленных осетинских диаспор в регионах России, ближнем и дальнем зарубежье.
Я сам представлял осетинскую общину Канады, которая из-за удаленности не участвовала в работе семи предыдущих съездов.
Вряд ли однозначно можно описать впечатления от этого крупного форума. Каждый присутствовавший, и тем более, каждый гражданин Осетии оценивает итоги по-своему.
Вместе с этим, счел нужным ознакомить гостей сайта "Осетины - Ирон Адæм" с содержанием своего выступления на этом съезде
------------------------
От имени осетинской общины Канады горячо приветствую делегатов и гостей съезда и желаю плодотворной работы.
Теперь я хочу попросить прощение у тех присутствующих, которые не владеют осетинским, потому что из двух государственных языков Республики Северная Осетия – Алания для своего выступления я выбрал родной.
Фарн уæм бадзурæд, хорз адæм!
Æз Канадайы цæрын 16 азы æмæ мæ алы аз ардæм æрцæугæйæ бирæтæ куы фæфæрсынц: «Ирæттæ дзы бирæ цæры?», уæд фæзæгъын: «Хъыгагæн, æгæр бирæ». Уымæн æмæ адæм, уæлдайдæр кæстæртæ, сæ райгуырæн бæстæ барвæндонæй куы ныууадзынц, æмæ хуыздæр цард агурæг куы фæцæуынц дард бæстæтæм, уæд уый хорзы нысан нæу. Афтæ нæ фыдæлтæ дæр ссæдзæм æнусы райдианы цыдысты Амырыкмæ æхца кусынмæ, чи ирæд бафидынæн, чи йæ мæгуыр царды уавæртæ фæхуыздæр кæнынæн. Бирæтæ æрыздахтытсты сæ райгуырæн бæстæтмæ, фæлæ дзы уыимæ, тынг бирæ баззадис уым цæргæйæ, уæлдайдæр та революцийы фæстæ. Æз, интернеты проект «Ирон Адæм»-ыл кусгæйæ, цалдæр азы дæргъы бирæ фæагуырттон уыдоны фæд, сæ байзæттæгты Амырычы Иугонд Штатты æмæ Канадæйы, фæлæ ницыуал ссардтон. Фесæфтис сæ кой, ницыуал баззадис иронæй сæ кæстæртæм дæр. Сæмхæццæ сты бынтон уырдыгон адæмимæ.
Æмæ цæмæй афтæ ма рауайа абоны ирон эмигрантты хабар дæр, мах хъуамæ бæттæм ирон фæсивæды кæрæдзиуыл кæм цæрынц уым, стæй интернеты фæрцы æгас дунейы дæр. Уыимæ, уым дæр æмæ ам дæр хъуамæ аразæм агкаг уавæртæ фæсивæдæн сæ райгуырæн бæстæмæ æрыздæхынæн, ам æнтысджынæй сæ цард аразынæн. Æз уыдтæн бирæ паддзахадты, уыимæ Европайы стыр паддзахадты сеппæтыдæр, фембæлдтæн бирæтимæ не’мзæхонтæй, æмæ мæ бон зæгъын у – абон эмиграцийы æвзæры уырыссагау «прецедент» кæй хонынц уый. Ардыгæй 90-æм азты чи алыгъдис, уыдонæн сæ кæстæртæ рахъомыл сты, уæлдæр ахуырады, стæй куысты фæндагыл ныллæууыдысты, æмæ уыцы уавæрæй ам спайда кæнын уаид раст. Раззагдæр паддзахадты уæлдæр ахуырады хæрзхъæддзинад куыд бæрзонд у, уый зонгæйæ æз дызæрдыг нæ кæнын, уыцы кæстæртæ стыр пайда кæй æрхæссиккой нæ адæмæн, республикæты хæдзарадтæн.
Уый фæдыл ацы съезды æз хæссын сæрмагонд курдиат Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны хицауады размæ:
- Æнæмæнг саразын хъæуы сæрмагонд программатæ фæсарæйнаг ахуырад чи райста, уыцы курдиатджын æрыгон адæмы фæстæмæ Ирыстонмæ раздахынмæ, ам сын нывыл царды æмæ куысты уавæртæ саразынмæ.
Уымæн бирæ нæ хъæуы æхцæйы фæрæзтæ стæй æндæр мадзæлттæ. Ардæм æрцæуыны ныхас куы рацæуы, уæд фæсивæд фæфæрсынц: «Æмæ уым цы кусдзынæн? Кæй хъæуын уым мæ зонындзинад æмæ фæлтæримæ? Чи мæм фæкæсдзæн агкаг куыст ссарынмæ?» Ахæм фадат саразын мæнмæ кæсы тынг ахсджиаг фарста, æмæ хорз уаид хицауад æм лæмбынæг куы æркасиккой.
Канада егъау паддзахад у, фæлæ дзы ирæттæ фылдæр æрцардысты æртæ стыр сахары алыварс. Иу хай, фылдæр Хуссар Ирыстонæй рацæугæ адæм, цæрынц Ванкуверы, бæстæйы ныгуылæн фарс. Иу ссæдз хæдзарй фылдæр цæры Монреалы, Квебекы провинцийы. Фæлæ фæстаг 20 азы Канадæмæ чи æрцæуы, уыцы ирæттæн сæ фылдæр хай æрынцайы бæстæйы стырдæр сахар Торонтойы æмæ йæ алфæмбылай. Уым ныртæккæ ирæттæй æд бинонтæ цæры 250-300мæ æвахс. Сты фаг æнгом, уæлдайдæр та фæсивæд, æмбæлынц кæрæдзиуыл цины, стæй зианы рæстæджы дæр. Саразынц иумæйаг ирон бæрæгбæттæ. Кæстæртæ рæзынц, æмæ сарæх сты чындзæхсæвтæ, куывдтæ.
Иу цалдæр азы размæ саразтам Канадæйы Ирæтты Ассоциаци «Алани», регистраци йæ скодтам паддзахадон органты дæр. Ассоциаци, æмæ йæ разамонджытæ архайдтой бирæ æхсæнадон хъуыддæгты. Суазæг кодтам æртæ къорды Беслææны скъоладзаутæй. Тынг фæцыди сæ зæрдæмæ, абон дæр ма мысынц уыцы рæстæг. Куыстам Хуссар Ирыстоны хæсты рæстæг дæр стæй йæ фæстæ. Нæхи мадзæлттæй архайдтам информацион хæсты Уæрæсе æмæ Ирыстоны рæстдзинад фæсарæйнæгтæн раргом кæныныл. Сарæзтам пикеттæ Торонтойы сайраг фæзтæй иуы, адæмæн æмбарын кодтам цы цæуы уый. Архайдтам телеуынады равдыстыты, мыхуыр кодтам æрмæг газетты. Уый фæстæ Уæрæсейæ рацæугæ адæмы æхсæн артымбыл кодтам æхцайы фæрæзтæ, æмæ сæ фæстæдæр байуæрстам Хуссар Ирыстоны сидзæрæй чи баззад, уыцы сывæллæттæн.
Цæвиттон, архайæм цыдæртæ. Фæлæ, хъыгагæн, зæрдæ куыд зæгъы, афтæ нын не’нтысы. Æнгомдæр æмæ иузæрдиондæр уæвгæйæ, хъуамæ фæсивæдæн стæй сывæллæттæн аразæм хуыздæр фадаттæ, сæ национ уыйдæгтæй ма фæхицæн уæвынæн. Æнæмæнг дарддæр кусдзыстæм уыдæттыл.
Ныр мæм, куыд иу ирон лæгмæ, ис цыдæр хъуыдытæ нæ иумæйаг риссаг хъæдгомты фæдыл. Фыццаджыдæр, нæ мадæлон æвзаджы уавæр зарда агайы. Уæ фарн бирæ, нæ гыццыл хæрæфырт райгуырдис Канадæйы, сæххæст ыл цыппар азы æмæ дзуры æрмæст иронау. Нæ йæ кæрты æмбарынц амы сывæллæттæ, нæ иннæ рæтты. Уый та уыдоны уырыссаг æвзаг æххæстæй нæма æмбары, æмæ нæ цымыдисæй фæрсы: «Ацы сывæллæттæ мах куыд дзурæм, афтæ цæуылнæ дзурынц?» Ныр ын ам, Дзæуджыхъæуы, æртæ мæйы агурæм ирон къорд сывæллæтты рæвдауæндоны, æмæ нæ арæм. Никæйы дам хъæуынц ахæм къордтæ, æмæ сæ нæ гом кæнæм!
Уый куыд у, ахуырады министрады кусджытæ? Кæд ирон къордтæ рæвдауæндæтты кусджытæн уæлдай æмæ æнæпайдæ сæрниз хæссынц, уæд сымах цæуылнæ æркæсут уыцы уавæрмæ? Ноджы ма мæ бафæрсын фæнды. Кæд цы программатæ æмæ бирæ æндæр мадзæлттæ аразут, уыдон сæ нысаныл æмбæлынц, уæд иронау чи фæдзуры, уыцы сывæллон рæвдауæндонмæ, стæй та скъоламæ бацæугæйæ, йæ мадæлон æвзаг уайтагъд цæмæн ферох кæны?
Рæстæмбис нымадæй, Дзæуджыхъæуы цæры ирон адæмæн сæ 60%. Æмæ кæд абон ам, иронау чи дзуры ахæм сывæллон стæм у, уæд алчидæр ахъуыды кæнæд «цы уыдзæн нæ фидæн, нæ фæстаг» 15-20 азы фæстæ, уыцы сабитæ цардаразæг æмæ цардамонæг куы суой, уæд.
Нæ бæстæйы президент, В.В.Путин йæ иу раныхасы афтæ загъта: «Потеря собственного «культурного лица», национального культурного кода, морального стержня — все это ослабляет и разрушает общество. Обществом, в котором «растворена» культурная традиция, им легко манипулировать. Теряется иммунитет к разного рода экстремистским, деструктивным и даже агрессивным идеям»
Мæнæн ацы ныхас тынг фæцыдис мæ зæрдæмæ. Бахъахъæнын хъæуы нæ адæмы культурæ, не’взаг, нæ фыдæлты хæзнадон.
Мæнæ абон Мамсыраты Таймураз адæмы абарста стыр бæласимæ. Æз уыимæ æххæстæй разы дæн. Бафтауин ма ацы хъуыдыйыл: бæлас фидар у йæ уыйдæгтæй. Ис ныппырх кæнын къалиутæ, суанг акъуырын бæласæн йæхи дæр. Ног талатæ суадздзæн æмæ цæрдзæн. Цалыммæ уидæгтæ уой фидæр æмæ æнæниз, уæдмæ бæласæн сæфынæй тас нæу. Бахъахъæнæм нæ уыйдæгтæ, фидар сыл ныххæцæм. Уый у абон нæ сæйрагдæр хæс.
Мæнмæ стыр курдиат ис нæ Ныхасы бадæг хистæртæм стæй уе'ппæтмæ дæр. Уæ хорзæхæй, хъæддыхдæрæй бавналæм ирон адæмы риссаг хъæдгомтæ дзæбæх кæнынмæ, уыдонимæ кæй кой скодтон уыдон дæр. Адæм нæм тынгдæр уымæ æнхъæлмæ кæсынц.
Цæйут æмæ не'ппæтдæр нæ куыстæн аргъ кæнæм кæронбæттæны бæрæггæнæнтæм, стæй хуымæтæг адæмы цæстæнгасмæ гæсгæ.
Кучиты Руслан
Канадæйы ирон æхсæнады минæвар
