Ирон адæмæн фыдæй-фыртмæ сæ бæллиц уыд лæппуйы райгуырд. Уымæн æмæ хæхбæсты цъассыты, зын царды уавæртæ домдтой нæлгоймаджы уæнгдых хъару зæххы æмæ фосдарыны куыстытæм. Лæппу-иу куы райгуырд, уæд-иу хъазæн ныхасæн загътой: "Æппынницы, фæлæ фыййауæн уæддæр бæздзæн". Лæппу у ног фæлтæрæн сæ мыггаг дарддæр хæссæг.
Кæй къонайæ райхъуысы сывæллоны кæуын, йæ худын, уыдон сæхи фæхонынц стыр амондджын. Сæ цинæн кæрон нал вæййы, сæ былтыл æмæ сæ дæллагхъуыртыл радав-бадав байдайынц ноггуырды. Сывæллоны авдæн чи нæ аузы, уыцы бинонтæ сæхи фæхонынц æнамонд. Æмæ сын сæ мулк æмæ исбон дæр ад нал фæкæнынц.
Хъæдгæроны æмæ Хетæджы къохы алыварс хъæуты цæрджытæ Кæхцгæнæн фæкæнынц, Хетæджы бæрæгбоны фæстæ кæцы хуыцаубон æрæййафы, уæд. Хетæджы бонæй Кæхцгæнæн хуыцаубонмæйы къуыри хонынц Сой-сойгæнæн къуыри. Уымæн æмæ æнæхъæн къуыри сыхæгтæ алы изæр дæр фæкæнынц Сой-сой ноггуырдты хæдзæрттæм.
Хетæджы Уæстырджимæ кувæн бон куы фæвæййы, уæд изæрмилты, фæскуыст æрбамбырд вæййынц сыхбæстæ хистæрæй-кæстæрæй, чызгæй-лæппуйæ æмæ фæндыры цагъдмæ Сой-сой кæнынц сыхы мидæг, афæдзы дæргъы лæппу кæмæ райгурыд, уыдонмæ.
Хæсты фæстæйы тыхст æмæ зын азты ацы бæрæгбон адæмæн хаста зæрдæйы циндзинад. Кæд адæм мæгуыр цард кодтой, уæддæр кувинæгтæ æмæ нывондагæн амæлттæ кодтой ноггуырды бинонтæ. Стæй бæрæгбон æрмæст хæрд æмæ нозтыл конд нæ цыд — æгъдау æмæ зæрдæйы цинæн.
Уыцы мæгуыр æмæ æххормаг рæстæг та адæм сæ кæрæдзийы хуыздæр æмбæрстой, æнгомдæр уыдысты, сæ кæрæдзийы хъыгыл хъыг кæнын куыд зыдтой, афтæ сæ кæрæдзийы циныл дæр цин кодтой. Хорз хабар-иу кæуыл æрцыд — сывæллоны райгуырд, бæлццоны ссыд, фыдбылыз æмæ низæй фервæзын, — уыдонмæ цыдысты арфæтæ ракæнынмæ.
Сой-сойгæнæн бæрæгбон адæмæн лæвæрдта цины æнкъарæнтæ æмæ йæм уымæ гæсгæ адæм цыбæлæй æнхъæлмæ кастысты. Сой-сойгæнæн цас циндзинад лæвæрдта адæмæн, уый ирдæй зыны, мæнæ дæлдæр мыхуыргонд зарæджы хъæлдзæг ныхæстæй.
ХОРАНТЫ Валодя
Сой-сойы зарæг
Уæлæсыхæй дæлæсыхмæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Ацы аз дæр — сой, алы аз дæр — сой,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Уæлæ хъæды бæрзы сыфтæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Уе 'хсæв хорз уæд, нæ фысымтæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Фыр фæласынц уæй кæнынмæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Фæцæуæм уæм сой кæнынмæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Донæй скастис нард уырд,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Нæ фысымтæм — ноггуырд,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Цин æрцыд, куывд æрцыд,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Ноггуырдимæ кæхц æрцыд,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Уæлæ хъæды — арсы фæдтæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Фæхæссæм уæм нæ арфæтæ,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Хæххон тырты — цæгъдинаг,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Уæ ноггуырд уæд цæринаг,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Уæлæ хъæды — донджын,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
Чи райгуырд уый — амондджын,
Сой цæуы, сой, сой уæм цæуы, сой.
(Цыбырдæры тыххæй дæлдæр фыст нæ цæуы сой-сойы базард)
Хъæды кæрон — арвмæ уистæ,
Ноггуырд фæуæд авды хистæр.
Къада куыройы — ссинаг,
Чи райгуырд, уый — суинаг.
Фæзынд та нæм ног дзырд,
Ноггуырд суыдзæн — номдзыд.
Æддæрдæм дзы балкъон уыдзæн,
Ацы ноггуырд булкъон суыдзæн.
уыствæлладæй дзой-дзой кæнæм,
Мах уæм ахсæв сой-сой кæнæм.
Чындз фæуайы донмæ,
Сой уæм кæндзыстæм бонмæ.
Хуынкъæй скастис гæккуыри,
Сой уæм кæндзыстæм иу къуыри.
Хуымы астæу — губаччытæ,
Ма нын æнхъæл ут къулбадджытæ.
Уæ хъомдоны дыгæрдыг,
Ма ныл кæнут дызæрдыг.
Хъæддаг дзæргъæн йæ хъистæ,
Махæн немæ — нæ хистæр.
Уæртæ фырыл — джыджытæ,
Немæ рæсугъд — чызджытæ.
Уæлæсыхаг — Æндри,
Махæн немæ фæндыр и.
Уæлæ хæхты — цъититæ,
Немæ — арахъ, чъиритæ.
Уартæ къуымы — цæджджинаг,
Махæн немæ — фыдджинаг.
Уалæ къулыл — дидитæ,
Рахæссут нын чъиритæ.
Уæлæ хъæды — гæнгæлы,
Рахæссут нын бæгæны.
Дзæлв уис нын зыр-зыраг,
Сæ бæгæны — сыр-сыраг.
Се 'фсины нæй иу зонæг,
Рахæссут нын — физонæг.
Дуары æвдузæн хъыс-хъыс кæны,
Сæ физонæг цъыс-цъыс кæны.
Кауы михтыл — дурынтæ,
Физонæгимæ нын — нурытæ.
Хуымы кæрон — сæ гутон,
Рахæссут нын æлутон.
Мæстæй ма нæ ма марут,
Сыкъатæ дзагæй æрбадарут.
Ноггуырды фыд — амондджын,
Рахæссут нын давонджын.
Æлхуыйы уæлæ — тæбинаг,
Рахæсс цыхтытæн сæ бинаг.
Уæлæ доны цæнды дуртæ,
Фæцæуæм уæм Сой-сойгуртæ.
Уæлæ хæхты — дзуæрттæ,
Тынгдæр байгом кæнут дуæрттæ.
Сæ тæрхæгыл — къустæ,
Ма ныл кæнут бустæ.
Къодахы кæрон лыг уыдис,
Мах æрбацыд уын хъыг уыдис.
Хъæды сæрмæ адаг уыд,
Исты уал нын адарут.
Комы сæрмæ сæ дзуæрттæ,
Нæ гом кæнынц сæ дуæрттæ.
Ма нын кæнут маст,
Фæлтау нын саразут хъазт.
Уæлæ къулыл — лалым бæттæн,
Ацæут, дам, нал уын дæттæм.
Зилгæ дымгæ чъылдым футт,
Æнхъæлдæн æмæ чъынды стут.
Базы хуылфы — бумбулитæ,
Нæ фысымтæ — маймулитæ.
Дугъон сиргæ нал кæны,
Æфсин худгæ нал кæны.
Цæгаты сыфтæр ныххус и,
Се ' фсин кæмдæр ныхъхъус и.
Фыййауы къæбæр йæ хызыны,
Адонæн се 'фсин куы нæ зыны.
Уартæ къуымы — мыст,
Цæй-ма æфсин — сыст.
Уыдон ахæм не сты,
Бынтон чъынды не сты.
Сæ нурытæ — фæззæг сагъд,
Сæ къонайæ фæздæг скалд.
Сæ нымæтхуд — баруади,
Сойы тæф сæ ракалди.
Сæ рудзынг нæм хойынц,
Мидæмæ нæ хонынц.
Фысым йæхи адаста,
Фынг нæ размæ рахаста.
Сæ артдзæсты — зынгтæ,
Æрæвæрдтой нын фынгтæ.
Йæ астæуыл кæрцы бæттæн,
Адоны æфсин — кæрдзындæттон.
Сæ кауы сæр — уасæг уасы.
Адоны æфсин уазæг уарзы.
Дугъон сиргæ нал кæны,
Хистæр сидгæ нал кæны.
Уæлæ хъайван фæтасыдис,
Махæн нæ хистæр фæрасыг ис.
Хуымы астæу — неси,
Йæ бон сыстын не сси.
Бæласы къалиу — фæтасыдис,
Сæ лæг къуымæлæй фæрасыг ис.
Хъæуы кæрон — сæ рæгъау,
Сæ чындз лæууы — цырагъау.
Уыгæрдæны — мæкъуылтæ,
Чындз æфсæрмæй ныкъкъултæ.
Тохъылы цармæй кæрц уыдзæн,
Иннæ аз дæр кæхц уыдзæн.
http://zilahar.narod.ru/AivadOc.html#1
